Λαϊκισμός και Αριστερά.

Του Νίκου Τσούλια

     Μπορεί ο λαϊκισμός να αναπτυχθεί στο έδαφος της αριστεράς, όταν έχει ως θεμελιώδη πολιτική της θεώρηση την ταξική πάλη; Μπορεί η αριστερά να εδραιώνει την πολιτική της πρόταση στο βερμπαλισμό και στην άκρατη βουλησιαρχία, όταν αυτές οι αντιλήψεις το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι η απογοήτευση και η στρατηγικής σημασίας πολιτική ήττα για τα ίδια τα οράματα της αριστεράς;

     Η αριστερά παραδοσιακά ήταν επιφυλακτική στην αντίληψη του λαϊκισμού. Υπάρχουν προς τούτο δύο βασικοί λόγοι. Πρώτον, έχοντας ως θεμελιώδη στόχο την κοινωνική αλλαγή προέτασσε την κουλτούρα των κοινωνικών αγώνων και της βαθιάς πολιτικής και ταξικής συνειδητοποίησης ως βασικό εργαλείο ανάπτυξης της πρότασής της. Δεύτερον, αντιμετωπίζοντας έναν διαχρονικό διμερισμό και τεμαχισμό (μεταξύ παραδοσιακής και ανανεωτικής αριστεράς) στη διάρκεια της μεταπολίτευσης, τα δύο επιμέρους κόμματά της είχαν ως βασικό τους μέλημα το ποιο θα επικρατήσει έναντι του άλλου και παράλληλα επειδή δεν προσέβλεπαν σε μια πλειοψηφική εξέλιξή τους – λόγων αντικειμενικών συνθηκών -, απέφευγαν μια λογική λαϊκισμού που θα τους έπληττε πολύ γρήηγορα.

     Μέχρι που φτάσαμε στην εποχή της σημερινής κρίσης. Εδώ τα πράγματα αλλάζουν άρδην. Το δέλεαρ υπήρχε. Η κατάρρευση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. προσφέρει εύκολες μαζικές προσχωρήσεις και αφού ο κόσμος αυτός δύσκολα πηγαίνει προς τα δεξιά, το στοίχημα ήταν ποιο από τα δύο μέρη της αριστεράς θα έβγαινε κερδισμένο. Το Κ.Κ.Ε. – αν και κυριαρχούσε στο χώρο της αριστεράς στη μεταπολίτευση – είδε τις ισορροπίες να ανατρέπονται δραματικά. Το Κ.Κ.Ε. λειτούργησε έντιμα απέναντι στους πολίτες κατά τη διάρκεια των εκλογών και «πλήρωσε» αυτή την εντιμότητά του. Διαμόρφωσε μια βασική πολιτική γραμμή που τόνιζε ότι «δεν μπορούν να συνυπάρχουν μονοπώλια και σοσιαλισμός» αναλύοντας ορθολογικά τους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων στην οικονομία, στην κοινωνία και στη διεθνή πολιτική σκηνή. Έλεγε στους ψηφοφόρους ότι τα πράγματα είναι δύσκολα και ότι χρειάζεται ταξικός αγώνας και όχι μεγαλοσχημίες. Και τελικά γνώρισε μια ανεξήγητη – για την ορθολογική αντίληψη – καθίζηση εν μέσω βαθιάς κρίσης, ενώ θα «έπρεπε» να δει τις δυνάμεις του να αυξάνουν σημαντικά.

     Αλλά παράλληλα και ανταγωνιστικά προς το Κ.Κ.Ε. υπήρχε ο ΣΥΡΙΖΑ. Το κόμμα αυτό έπαιξε και παίζει – έστω σε μικρότερο βαθμό – ακόμα και τώρα το παιχνίδι του λαϊκισμού με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά. Και ενώ η φοβερά δύσκολη κατάσταση της χώρας θα έπρεπε να έχει κάνει τις βαρύγδουπες υποσχέσεις να μοιάζουν με φαντάσματα, η δημαγωγία γνωρίζει μέρες δόξας. Έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ με πολύ εύκολο τρόπο είναι σήμερα το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ μέχρι σήμερα – μπορεί να ισχυριστεί κάποιος – ότι σκέπτεται σωστά, άλλωστε τα πολιτικά αποτελέσματα είναι τέτοια που δεν επιτρέπουν άλλη ερμηνεία.

     Ο ΣΥΡΙΖΑ λειτουργεί σωστά – κατά τη γνώμη μου – μόνο αν δεν κυβερνήσει, αν δηλαδή η πολιτική του πρόταση είναι μόνο πρόταση αντιπολίτευσης. Αν κληθεί να κυβερνήσει, τα πράγματα θα είναι φοβερά δύσκολα. Έχει υποσχεθεί σχεδόν τα πάντα, αν και το τελευταίο διάστημα έχοντας κεφαλοποιήσει την πολιτική του δύναμη, είναι πιο συγκρατημένος. Έχει διατυπώσει με το πρόσχημα των «συνιστωσών» τα πιο αντιφατικά πράγματα στην καρδιά των πολιτικών ζητημάτων. Έχει μιλήσει για επιλογή της Ελλάδας εκτός Ευρώπης, χωρίς να λέει το πώς θα γίνει αυτό και προς τα πού θα είναι η εν λόγω πορεία. Έχει μιλήσει για εκτός του ευρώ και για εντός του ευρώ, βάζοντας το «αριστερό ρεύμα» να πλειοδοτεί στον αριστερίστικο χώρο των διάφορων συνιστωσών και έτσι να οχυρώνεται ως προς το Κ.Κ.Ε.

     Έχει μιλήσει για μονομερή διαγραφή του χρέους ή και για μια άλλου τύπου συμφωνία με τους δανειστές, χωρίς βέβαια να εξηγεί τι ακριβώς σημαίνει μονομερής διαγραφή και αφήνοντας να νοείται ότι η χώρα θα λυτρωθεί με μια απλή κίνηση που δεν την βλέπουν όλοι οι άλλοι! Έχει μιλήσει για μονομερή διαγραφή του χρέους με ταυτόχρονη παραμονή στο ευρώ, χωρίς να εξηγεί τι θα κάνει η Ε.Ε. και οι εταίροι σε μια τέτοια περίπτωση και μάλλον αφήνει να νοηθεί ότι απλώς θα ακούσουν την απόφαση της χώρας μας και θα συνεχίσουν να τη βοηθούν! Έχει μιλήσει για αντισυστημική κυβερνητική πολιτική, ενώ όλες οι επιμέρους πολιτικές του προτάσεις είναι διαχειριστικού χαρακτήρα, εκτιμώντας προφανώς ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει! Έχει μιλήσει για επαναφορά των μισθών και συντάξεων στην προ κρίσης εποχή, αν και τελευταία το τραβάει προς τα πίσω.

     Η μεγάλη – κατά τη γνώμη μου – απορία / ερώτηση απέναντι στο λαϊκίστικο λόγο του ΣΥΡΙΖΑ είναι η εξής. Ποιο είναι το «βασικό πολιτικό εργαλείο» για την έξοδο της χώρας από την κρίση: ο ρηξικέλευθος αριστερός λόγος, τα συλλαλητήρια και οι συγκεντρώσεις, οι αριστερίστικες αναλύσεις περί ανατροπής του καπιταλισμού εδώ και τώρα, η διαγραφή του χρέους, η έξοδός μας από την ευρωζώνη, όλα αυτά ή κάποια απ’ αυτά;

     Έχοντας υποσχεθεί τα πάντα και ευαγγελιζόμενοι κυρίως τη λύτρωση, οι ιθύνοντες του ΣΥΡΙΖΑ δεν αναλογίζονται το εξής διπλό ερώτημα. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διαμορφώνει εν μέσω λανθασμένης και σκληρής κυβερνητικής πολιτικής ένα ισχυρό πλειοψηφικό ρεύμα και μια ανάλογη πολιτική δυναμική, γιατί ο λαός δεν επιζητεί τις εκλογές αφού «βλέπει» το ΣΥΡΙΖΑ να κρατάει στα χέρια του τη λυτρωτική γι’ αυτόν λύση; Από ό,τι φαίνεται ο λαϊκισμός έχει κοντά ποδάρια και έστω και αν έχει μεγάλη γλώσσα, δεν μπορεί να πάει και πολύ μακριά…