Ο πιο μακρύς, ο πιο αυθεντικός διάλογος

Ο πιο μακρύς, ο πιο αυθεντικός διάλογος

Robert Havell Snr, Governor’s House, St. Helena


Και ο πιο ανεκτίμητος  θησαυρός!

Του Νίκου Τσούλια

      Βαστάει περίπου όσο η ζωή μας, η ζωή κάθε ανθρώπου. Είναι ο πιο στοχαστικός και ο πιο πολυσύνθετος διάλογος. Είναι ο πιο άγνωστος διάλογος. Οι ερωτήσεις του πολλαπλασιάζονται σαν διαδοχικές πυρηνικές αντιδράσεις, οι απαντήσεις του ακόμα πιο πολύ.

      Δεν έχει καθόλου σταματημό. Όσο ανασαίνουμε τόσο διαρκεί. Ακόμα και όταν χάνουμε τη συνείδησή μας στους χρόνους του ύπνου, αυτός συνεχίζει με τα υλικά του υποσυνείδητου. Δεν μας τον μαθαίνει κανένας. Από τότε που συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας αντιλαμβανόμαστε ένα διαρκές μουρμουρητό της σκέψης μας, που διαρκώς πηγαίνει απ’ εδώ και απ’ εκεί. Γιατί η σκέψη μας δεν έχει καθόλου σταματημό; Ποιος μπορεί να εξηγήσει την αέναη περιπλάνησή της;

      Είναι ο πιο βαθυστόχαστος διάλογος που μπορεί να επινοηθεί στην κοινότητα των ανθρώπων. Αυτόν χρησιμοποιούν οι λογοτέχνες και οι συγγραφείς και δημιουργούν κόσμους μακρινούς και φαντασιακούς, κόσμους χωρίς γήινες δεσμεύσεις και χρονικούς περιορισμούς και μας ταξιδεύουν σε άλλα σύμπαντα και σε άλλους χωροχρόνους.

      Στα πρώτα του βήματα αυτός ο διάλογος εξωτερικεύεται. Η παιδική φαντασίωση ξεχειλίζει και θρυμματίζει τη σιωπή της ονειροπλασίας. Μετά κάπως εκλογικεύεται. Εδώ θα πλάθονται και θα αναπλάθονται όνειρα και σχεδιασμοί, φιλοδοξίες και υπολογισμοί, της στιγμής, της επόμενης ημέρας, ολόκληρης της ζωής μας. Εδώ νιώθουμε με τον πιο αδιόρατο τρόπο να γεννιέται η εικόνα του εαυτού μας και να γευόμαστε έναν περίεργο δυισμό.

      Αυτός ο διάλογος είναι ο δημιουργός του ειδώλου μας, που το φιλοτεχνούμε κάθε στιγμή μέχρι και την τελευταία ανάσα μας. Εδώ αντικατοπτριζόμαστε και μετασχηματίζουμε κάθε ερέθισμα του περιβάλλοντος σε νοητική, σε ψυχική και σε συναισθηματική εμπειρία και εσωτερικεύουμε τον Κόσμο. Αυτή είναι και η γεύση της ζωής μας. Το «αντικειμενικό» συνδιαλέγεται με το «υποκειμενικό» και είναι ο εσωτερικός διάλογός μας που κάθε φορά θα αξιολογεί το προς τα πού γέρνει κάθε φορά αυτός ο περίεργος διπολισμός.

      Και αν αυτός χάσει την ισορροπία του «εγώ» με τον «εαυτό» του, αν γίνει ετεροβαρής ανάμεσα στις δύο όψεις μας, θα είναι τότε που θα ακούγονται «φωνές», θα μπει ένας τρίτος από το χάος του υποσυνειδήτου μας στη διαλογική συζήτησή μας και θα μας ανακατέψει για καλά. Γιατί αυτός ο εσωτερικός διάλογος μπορεί να εμφανίζεται τυχαίος και ασύντακτος αλλά δεν είναι καθόλου έτσι. Απαιτεί οργάνωση και σχέδιο, βούληση και ενεργή συνείδηση. Όλα τα στοιχεία του επιζητούν τακτοποίηση, ακόμα και οι φαντασιώσεις μας θέλουν κι αυτές έναν προσανατολισμό, ανεξάρτητα από το γεγονός των διαρκών μετατροπών του και των συνεχών αναθεωρήσεών του.

      Ένα πολύ μικρό μέρος αυτού του διαλόγου εξωτερικεύεται. «Ισχυρίζονται» ότι δεν είναι κατορθωτό να εκφραστεί όλος αυτός ο πλούτος, οι ατέλειωτοι χείμαρροι των πολλαπλά διασταυρούμενων συλλογισμών μας. Ακόμα αποφαίνονται ότι δεν θα ήταν σωστό να εξωτερικεύονται οι τόσοι και τόσοι στοχασμοί μας και ότι η ομιλία μας επινοήθηκε ακριβώς για να περνάει από την κρησάρα όχι μόνο ό,τι έχει νόημα και αξία αλλά και ό,τι είναι δέον. Ίσως να έχουν δίκιο. Γιατί σε κάθε άλλη περίπτωση, θα ήταν αλλιώς η εικόνα της ζωής μας, άλλες οι διαπροσωπικές σχέσεις μας, εντελώς διαφορετικές οι κοινωνίες.

      Στον έρωτα και στην αγάπη όμως απελευθερώνεται ένα μέρος αυτού του διαλόγου και «γίνεται ένα» στους δύο ερωτευμένους και είναι αυτό που τους συνδεσμώνει τόσο ισχυρά. Απ’ εδώ πηγάζει η μαγεία του φτερωτού θεού, και είναι το βέλος του που κεντρίζει ένα μέρος του κλειστού σύμπαντος των ανθρώπων και εκρήγνυται και γίνεται πάθος και ορμή, πόθος και παραλήρημα.

      Όσοι μορφοποιούν απλά και μόνο ένα μικρό κομμάτι τού χωρίς όρια σύμπαντος του δικού μας διαλόγου, γίνονται ποιητές και λογοτέχνες, μυθιστοριογράφοι και ζωγράφοι, μουσικοί και φιλόσοφοι. Απ’ εδώ εξορύσσουν και εξορύσσουν ξανά και ξανά τα πολύτιμα μέταλλά τους. Όχι, δεν βρίσκουν καμιά φλέβα ούτε έχουν κάποια θεία δωρεά. Είναι της ανθρώπινης υπόστασης αφανέρωτα στοιχεία και «στοιχειά». Η δημιουργικότητα του πνεύματος του ανθρώπου χρησιμοποιεί κάποια από τα ανεξάντλητα υλικά του ασίγαστου διαλόγου. Αλλά το μεγάλο μέρος παραμένει ανέκφραστο.

      Άλλοι λένε ότι είναι καλύτερα έτσι. Άλλοι ισχυρίζονται ότι δεν θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε την ορμή και τον όγκο των χειμάρρων της διαλογικής μας σκέψης, αν επιχειρούσαμε να τους απελευθερώσουμε. Άλλοι αποφαίνονται ότι εκεί βρίσκεται η δυνατότητα του ανθρώπου για να βρει και για να κατακτήσει την ελευθερία του και για να νιώσει την πληρότητα του εαυτού του. Τέλος, άλλοι επιμένουν ότι το ανέκφραστο εξωτερικά είναι πλούτος και θησαυρός του κάθε ανθρώπου και δεν πρέπει να τον «πειράζουμε».

      Και νομίζω ότι όλοι έχουν δίκιο. Στα μεγάλα, στα ουσιώδη ζητήματα του ανθρώπου δεν υπάρχουν μονοσήμαντες απαντήσεις, μόνο ταλαντεύσεις και προβληματισμοί, μόνο απορίες και στοχασμοί.